تحقیق نقوش گل رز در فرش ایرانی

در مورد چگونگی ورود انواع نقوش گل فرنگ به منسوجات ایران به ویژه
دستبافتهای گره دار ، تاکنون دو ، سه نظر مختلف ارایه شده است که هر یک در
جای خود دارای ارزشهای مطالعاتی خاص خود است . پرویز تناولی در مورد طرح
گلفرنگ می نویسد :
« طرح گلفرنگ از طرح های اصیل و قدیم ایران است که
نمونه های آن در برخی از آثار گذشته از جمله منسوجات و کاشی های قرن یازدهم
هجری به بعد دیده می شود . اما این که این گل ایرانی چگونه نام گلفرنگ
گرفته است نیاز به بررسی و کنکاش بیشتر دارد » .
ظاهراً او علاوه بر آن
که کلیه ی گلهای به سبک طبیعی ( اعم از گل رز یا گل سرخ ) را گلفرنگ می
نامد ، قدمتی در حدود 400 سال برای این گروه از طرحها در آثار ایرانی قابل
گردیده است که با توجه به مطالبی که در پی خواهد آمد ، در مورد اخیر تردیدی
در آن نیست . می توان نمونه هایی از کاربرد گلهایی شبیه به گل فرنگ های
امروز – البته با شیوه های متفاوت – در انواع هنر به ویژه نقاشی دوران صفوی
و بعد از آن مشاهده کرد .
اما به عقیده ی برخی انتقال چنین نقشی بر روی
فرشهای گره دار ایران و پراکندگی آن در بسیاری از نقاط فرشبافی ایران نمی
تواند سابقه ای بیش از 150 سال داشته باشد . چه قدیمی ترین نمونه های
فرشهای منقوش با این طرح به دروان حکومت شاهان قاجار باز می گردد . زیرا
اوج تشدید کاربرد طرحهای گل فرنگ در آثار ایران را می توان از اوایل دوران
سلطنت ناصرالدین شاه قاجار دانست . از این زمان بود که با مسافرتهای مکرر
درباریان و پادشاهان به ویژه به کشورهای فرانسه و انگلیس ، نمونه های
مختلفی از عناصر تزئینی گل فرنگ مآب ( به همراه دیگر عناصر تزیینی غیر
ایرانی ) به ایران راه یافت و شاید اولین حضور فراگیر آنها به همراه نقوش و
عناصر تزیینی هنرهای فرانسوی را بتوان در معماری همان دوران مشاهده کرد .
وجود انواع گچبریهای غیر ایرانی و منطبق با هنرهای تزیینی اروپایی به ویژه
فراسنه و انگلیس در عمارات و بناهای اواخر دوران قاجار به ویژه سر در ورودی
منازل ، پنجره هاو سر ستونها ، اوج حضور فراگیر طرحهایی از این قبیل در
هنرهای ایرانی بوده است . از همین زمان نیز رواج و نفوذ طرحهای گل فرنگ و
دیگر عناصر غیر ایرانی بر روی دستبافتهای گره دار به گونه ای گسترش یافت که
فاصله ی سالهای 1300 تا 1320 اوج کابرد آنها در فرشهای شهری باف ایران به
ویژه کرمان بوده است …